Ish shefi i stafit të kongresistit amerikan, Eliot Engel, dhe bashkautor i një raporti për Kosovën, Jason Steinbaum, ka shprehur qëndrimin se administrata e re amerikane e presidentit të zgjedhur Donald Trump, mund ta rikthejë çështjen e shkëmbimit të territoreve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë
Në një intervistë për RTV21, Steinbaum tha se pret që të ketë një periudhë të vështirë në marrëdhëniet ndërmjet administratës së re amerikane dhe Qeverisë së Kosovës.
Në një raport hartuar për Grupin për Politikat Publike në Uashington, Steinbaum tha se kërkesat ndërkombëtare ndaj autoriteteve shtetërore të Kosovës për të themeluar Asociacionin e komunave me shumicë serbe janë në kundërshtim me Kushtetutën e Kosovës dhe do të shkeleshin kompetencat kushtetuese të autoriteteve komunale.
Ju jeni në Kosovë sot, pak kohë pas zgjedhjeve në SHBA dhe nisjes së formimit të administratës së re. Ka emra të rinj në administratë, disa prej të cilëve janë të njohur për Kosovën dhe për Ballkanin. A mund të ketë angazhim më të madh të SHBA-ve në rajon dhe sidomos në Kosovë, nga administrata e re?
Steinbaum: Ne ende nuk e dimë këtë. Nuk jemi të sigurt kush do të jenë lojtarët kryesorë për këtë rajon. E dimë kush pritet të jetë sekretari i shtetit, kur Senati ta miratojë, por ende nuk e dimë se çka do të jetë interesi i kësaj administrate, kësaj administrate të re që po vjen. Kjo është diçka që të gjithë ne që interesohemi për këtë rajon do ta ndjekim me shumë vëmendje. E dimë që ka pasur lojtarë që kanë qenë aty dhe kanë dalë me persona të lidhur me Presidentin e zgjedhur Trump, por ende nuk e dimë se si do të zhvillohet kjo.
Çfarë mendoni se mund të pres Kosova nga administrata e re e SHBA-ve?
Steinbaum: Bazuar në atë që keni parë, bazuar në atë që keni dëgjuar, bazuar në atë që dini po ashtu nga kapacitetet e tij të mëparshme. Donald Trump e sheh veten si një negociator dhe ai e konsideron veten si negociatorin më të madh të botës. Kështu që pres që ai të hyjë këtu me shpresë për të zgjidhur këtë konflikt në 5 sekonda. Dhe supozimi im, dhe është thjesht një supozim, është se ai do të propozojë një shkëmbim territoresh dhe do të thotë, ja marrëveshja përfundimtare, ju hiqni dorë nga ky territor në veri, Serbia, ju e njihni dhe konflikti përfundoi. Dhe ai do të ushtrojë presion mbi të dy palët për ta bërë këtë. Ky është thjesht një supozim. Por do të shohim. Pra, mendoni se shkëmbimi i territoreve do të kthehet përsëri
Si një çështje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?
Steinbaum: Unë supozoj që do të kthehet. Mendoj se do të kthehet. Ishte diçka që ka ekzistuar gjatë administratës së tij të mëparshme, dhe pres që ata të përpiqen të gjejnë një mënyrë për të provuar që ai mund të zgjidhë të gjitha konfliktet duke qenë një negociator. Shumë prej këtyre gjërave janë për të. Ajo që kemi mësuar, është se të gjitha politikat e tij, nëse ka politika, të gjitha qasjet e tij, të gjitha marrëdhëniet e tij, janë të gjitha për të. Kështu që ai do të dëshirojë ta zgjidhë këtë për të thënë që ai mund ta bëjë.
Duke marrë parasysh problemet që ka pasur qeveria aktuale e Kosovës me administratën Biden, çfarë parashikoni se do të jenë pasojat në të ardhmen për qeverinë e Kosovës nga administrata e re?
Steinbaum: Mendoj se do të kalojmë nëpër një periudhë të vështirë, siç thonë. E dimë që ka pasur disa mospajtime ndërmjet kësaj qeverie aktuale në Kosovë dhe disa prej njerëzve të lidhur me ish-Presidentin Trump, si Richard Grenell dhe të tjerë. Si do të zhvillohet kjo, sa kohë Trump do të emërojë Rick Grenell për këtë rajon ende nuk e dimë. Por dimë që Grenell ka një interes të forte për këtë rajon dhe ka pasur konflikte me Kryeministrin Kurti. Kështu që do të ketë disa pasoja. Pres të ketë pengesa në këtë rrugë, a do të jenë pasoja apo dënime, këtë nuk e dimë ende. Por dimë gjithashtu që Grenell dhe Kushner kanë interesa financiare në Serbi. Dhe kjo mund të ndikojë në zhvillime, sepse ne e dimë që ish-Presidenti Trump, në administratën e tij të parë, angazhoi interesat e tij ndërkohë që po zhvillonte punët publike. Kjo ishte pjesë e asaj për të cilën u akuzua. Ai u mor në pyetje për këtë. Do ta shohim si do të zhvillohet tani. Nuk kam arsye të besoj se do të veprojë ndryshe.
Por, ata gjithashtu kanë disa interesa financiare edhe në Shqipëri.
Steinbaum: Kjo është e vërtetë.
Pra, nuk është vetëm në Serbi. Kjo është gjithashtu pjesë e rajonit.
Steinbaum: E vërtetë. Absolutisht.
Si do të zhvillohet kjo në mosmarrëveshjen ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?
Steinbaum: Nuk e di. Nuk jam aq i sigurt. Por nuk kam arsye të di për këtë në këtë moment.
Një çështje shumë kundërthënëse jo vetëm në Kosovë, por edhe në skenën ndërkombëtare, siç është Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe, është një nga arsyet që po vizitoni Kosovën sot. Po. Po vizitoni Kosovën këto ditë. Çfarë iu keni thënë bashkëbiseduesve tuaj në Kosovë për këtë çështje?
Steinbaum: Kam qenë i përfshirë në hartimin e një raporti kohët e fundit me Grupin Publik Ndërkombëtar Ligjor për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe dhe si Kushtetuta e Kosovës e pasqyron këtë dhe si duhet të operojë dhe të krijohet Asociacioni sipas kushtetutës tuaj. Dhe ajo që gjetëm në analizën tonë ligjore ishte se Kushtetuta juaj i jep autoritet të plotë vet komunave për të krijuar një asociacion. Ka pasur shumë makinacione dhe presione mbi Qeverinë e Kosovës për të bërë më shumë nga kjo çështje. Dhe jo vetëm kaq, por edhe për të negociuar me Serbinë për këtë çështje. Ajo që gjetëm ishte se Kushtetuta juaj ofron autoritetin për këtë tek komunitetet vetë. Kjo është ajo që kemi sot. Për shembull, Kosova ka asociacionin e vet i cili nuk është asociacioni i komunave serbe, por është gjithë Kosova.
Por, kjo nuk ka të bëjë vetëm me Kushtetutën e Kosovës, siç thatë. Është gjithashtu një presion nga bashkësia ndërkombëtare. Është një marrëveshje që është arritur në Bruksel në vitin 2013.
Steinbaum: Po.
Dhe është një detyrim për Kosovën, a është kështu?
Steinbaum: Marrëveshja e vitit 2013 kishte dy pika kyçe për këtë. E para, ishte një deklaratë nga Kosova që do të krijohej asociacioni i komunave me shumicë serbe. Ajo marrëveshje nuk e krijoi një dhe as nuk e bëri. Por pika e dytë ishte që tha se Asociacioni i komunave me shumicë serbe do të krijohej në të njëjtën mënyrë siç ishte krijuar asociacioni i komunave jo-etnike. Ai u krijua nga komunat vetë. Siç është shkruar në Kushtetutën tuaj.
Pra, edhe në marrëveshjen e vitit 2013, e cila u ratifikua në Kuvend këtu, përcakton se si duhet të bëhet. Më duket sikur po thoni se s’ka një statut të Kosovës. Asociacioni ose Asociacioni i komunave me shumicë serbe që duhet të merret parasysh në këtë kohë të caktuar? Nuk ka një draft statut të SHBA-së dhe BE për Asociacionin?
Steinbaum: Ata mund të sugjerojnë çfarë të duan. E dini, njerëzit mund të thonë çfarë të duan, qeveritë, institucionet ndërkombëtare. Dhe e di që BE ka sugjeruar një plan dhe nëse ato komunitete dëshirojnë ta marrin si statut, shkëlqyeshëm. Kjo është në rregull. E kuptoj që është një marrëveshje konstruktive. Pra, nëse është statut dhe nëse dëshirojnë ta bëjnë këtë, është në rregull. Kjo është zgjedhja e tyre. Por një pikë kyçe për këtë, me qëllim që komunat të ndërmarrin veprime atyre ju duhen zyrtarë në vend që të mund të veprojnë në emër të komunave. Dhe siç e dini, në veri, në ato katër komuna kyçe njerëzit, bojkotuan zgjedhjet. Pra,shumica serbe nuk kanë zyrtarë ose përfaqësues të zgjedhur për momentin. Dhe pa këtë, këto komuna nuk mund të krijojnë dhe të marrin veprime për të bashkuar një komunë. Pra, nga një perspektivë kushtetuese, nëse ata me të vërtetë duan të marrin pjesë në zgjedhje, zgjidhni zyrtarët tuaj dhe pastaj merrni këto vendime për ta bërë këtë. Pra, është një parakusht për të përfunduar këtë. Dhe sinqerisht, e shoh që është mirë për rajonin, mirë për popullatën lokale, mirë për Kosovën. Dhe çfarë dëshiron edhe komuniteti ndërkombëtar.
Po. Por më lejoni t’ju pyes, çfarë sugjeruat për të themi, bashkëbiseduesit tuaj këtu në Kosovë për të mos e pranuar këtë draft statut që erdhi nga Brukseli dhe nga Uashingtoni, apo të shikoni mënyra të tjera për të draftuar një status të ri si qeveri e Kosovës?
Steinbaum: Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja dhe Qeveria e Kosovës kanë punuar prej kohësh në një proces. E gjetëm që ai proces nuk ishte domosdoshmërisht në përputhje me Kushtetutën. Pra, në mënyrë që një qeveria dhe qeveritë të bëjnë ndryshime, ato nuk duan të shihen sikur ndryshojnë qëndrimin e tyre në mes të procesit. Por shpesh ka mundësi për të rishikuar politikën dhe mund të ketë një mundësi tani dhe në muajt e ardhshëm. Ja pse. Me një qeveri të re që po vjen në Shtetet e Bashkuara zgjedhje këtu në Kosovë dhe diplomatë të rinj që vijnë nga BE-ja, mund të ketë një mundësi ku të gjithë mund të thonë, shihni, ne kemi njerëz të rinj, zyrtarë të rinj, dhe tani është një kohë e mirë për një rishikim të ri dhe për të parë çfarë ka funksionuar, çfarë nuk ka funksionuar dhe sinqerisht, çfarë thotë dhe bën Kushtetuta e Kosovës? Dhe ju e dini, dhe unë e di që Shtetet e Bashkuara ndihmuan në hartimin e kësaj Kushtetute. Ne morëm pjesë në atë proces. Pra, në një farë mënyre, kemi një lloj interesi për të parë zbatimin e saj të drejtë.
Por a nuk ka një presion mbi Kosovën për të përmbushur obligimin e saj në hartimin dhe zbatimin e Asociacionit në kuptimin e pranimit se e kanë një draft statut?
Steinbaum: Po, është ai presion. Unë besoj se nëse dikush ndjek Kushtetutën, ka një mundësi për të ulur tensionet dhe për të hequr disa nga presionet dhe për t’u kthyer te komunat, që sinqerisht Ahtisaari e deshi këtë. Ai shpresonte për një situatë ku komunitetet kishin autoritetin e tyre, dhe për këtë arsye Kushtetuta u hartua në atë mënyrë.
Në rregull. Më lejoni të pyes, a ka Kosova ndonjë detyrim ndërkombëtar sipas dialogut të lehtësuar nga Bashkimi Evropian dhe, sigurisht, i mbështetur nga Shtetet e Bashkuara për të përmbushur detyrimin e saj në krijimin e Asociacionit?
Steinbaum: Kosova është në këto rrethanat dhe me këtë draft të statutit që është vënë në tavolinë përpara Qeverisë së Kosovës. Kosova është përgjegjëse për qytetarët e saj nën kushtetutën e saj dhe për të zbatuar ligjet e saj me përpikëri. Kështu që përgjegjësia kryesore e saj është zbatimi përgjegjësisë ndaj qytetarëve të saj nën kushtetutën e saj.
A ka ndonjë formë detyrimi ndërkombëtar?
Steinbaum: Kishte një premtim për komunitetin ndërkombëtar që do të kishte një Asociacion. Por kjo është marrëveshja. Kjo ishte në vitin 2013… Marrëveshja ndërkombëtare. Kjo ishte marrëveshja që Kosova nënshkroi dhe ratifikoi në parlament, që do të kishte një të tillë. Dhe ajo marrëveshje pastaj përcaktoi procesin për krijimin e saj. Dhe e vendosi atë proces në duart e komunave. Dhe këtu mund të ketë dale paksa jashtë rrugës. Dhe këtë e gjetëm në raportin tonë. Kështu që duhet të presim deri në zgjedhjet e reja, jo vetëm zgjedhjet e përgjithshme, por edhe zgjedhjet, zgjedhjet komunale në veri dhe pjesët e tjera të Kosovës për të filluar zbatimin ose krijimin e Asociacionit.
Pra, siç thashë, jam me shpresë që njerëz të rinj do të sjellin ide të freskëta dhe një gatishmëri për të parë çfarë ka funksionuar dhe çfarë nuk ka funksionuar. Kjo është gjithmonë, gjithmonë e rëndësishme. E dimë që kemi ngecur këtu për pak kohë. Kështu që duhet të kërkojmë qasje të ndryshme që do të na nxjerrin nga këto qorrsokaqe. Dhe kjo ka qenë disi një qorrsokak për një kohë të gjatë, dhe ka lënduar Kosovën dhe njerëzit këtu e dinë këtë. Kështu që ne besojmë se ndjekja e Kushtetutës është një rrugëdalje për ju, një rrugëdalje për komunitetet që jetojnë aty dhe që kërkojnë këtë dhe një rrugëdalje për komunitetin ndërkombëtar gjithashtu.
Sa kuptoj, ju në raportin tuaj thoni që Serbia nuk ka asnjë rol në Asociacion në Kosovë?
Steinbaum: Po.
Ajo duhet të qëndrojë jashtë?
Steinbaum: Nuk ka përfshirje në këtë. E saktë. Kështu që ata mund të shprehin mendimin e tyre, si çdo kush tjetër. Çdokush mund t’i dëgjojë. E dini, si një amerikan, besoj fort në lirinë e fjalës dhe të drejtat e palëve të ndryshme për t’u shprehur. Por sa i përket negociatave, tani, kjo është në dorë të komunitetit dhe të komunitetit. Komuniteti janë serbët, qytetarë të Kosovës.
Pra, kjo nuk është të thuash serbëve këtu që nuk keni fuqi.
Steinbaum: Në fakt, po thotë që ju keni fuqinë sepse Kushtetuta e Kosovës ju fuqizon. Kështu që Kosova nuk duhet të diskutojë më këtë çështje me BE-në në dialog. Kjo është një zgjedhje që mund ta bëjë qeveria e Kosovës. Por do të ngurroja shumë t’i them dikujt çfarë duhet të bëjë. Respektoj të gjitha palët dhe mendoj sinqerisht se Shtetet e Bashkuara, BE-ja, Qeveria e Kosovës. Mendoj se ka pasur njerëz me vullnet të mirë që kanë dashur të zgjidhin këtë çështje. Por është shumë, shumë e vështirë. Dhe nëse ka, nëse ndiqni Kushtetutën tuaj, ka një rrugë për të arritur atje që përmbushë të gjitha shqetësimet dhe detyrimet që përmendet në marrëveshjen e vitit 2013 dhe në mënyrën si mund të bëhet. E di gjithashtu se ka një shqetësim serioz ndër njerëzit këtu që një asociacion mund të shndërrohet në Republika Srpska.
E kuptoj plotësisht atë shqetësim. Askush nuk e dëshiron atë. Dhe kam dëgjuar zyrtare në qeverinë time të flasin për këtë, duke thënë se kjo nuk do të ndodhë. Mënyra se si kjo mund të evitohet është njëjtë si në vitin 2015, kur kishte një marrëveshje draft dhe mënyra se si ajo u trajtua, u trajtua nga gjykata juaj kushtetuese dhe konstatoi se disa elemente të asaj shkuan shumë larg. Gjykata juaj Kushtetuese është e fuqizuar për të parë atë. Dhe nëse një statut draft apo veprime të asociacionit shkojnë shumë larg ose një Asociacion vepron jashtë kufijve të Kushtetutës tuaj, atëherë mund t’i shpallë ato veprime ose statute antikushtetuese. Ju keni fuqitë që ekzistojnë tashmë.
Për atë që thoni në raportin tuaj. A ka Gjykata Kushtetuese ndonjë rol në krijimin e Asociacionit në kuptimin e mos trajtimit të draftit që është në tavolinë, vendosur nga Bashkimi Evropian dhe SHBA. A ka ndonjë rol Gjykata Kushtetuese në këtë moment të caktuar?
Steinbaum: Unë vij nga një sistem gjyqësor amerikan. Kështu që këtu do të dal pak nga thellësia ime në disa nga ligjet këtu në Kosovë, në Shtetet e Bashkuara. Gjërat arrijnë në gjykata vetëm kur ka çështje dhe polemikë. Me fjalë të tjera, diçka duhet të ndodhë tashmë. Ata nuk japin opinione këshillimore. Kështu që një marrëveshje draft nuk prezantohet në një gjykatë për një opinion këshillimor. Dikush duhet ta miratojë atë dhe pastaj ajo duhet të sfidohet. Kështu që kjo është arsyeja pse dal pak nga thellësia ime për rregullat e procedurës këtu. Prandaj nuk dua të shkoj shumë larg në atë rrugë. Sigurisht.
Dhe më lejoni t’ju pyes, a keni ju apo ky raport do t’i prezantohet administratës së SHBA dhe Bashkimit Evropian? A do të flisni me ta? A do të përpiqeni gjithashtu t’i bindni ata që kjo është rruga, rruga kushtetuese, siç e quani ju?
Steinbaum: A do t’i bind ata? Nuk e di. Ne e kemi prezantuar atë për qeverinë e Shteteve të Bashkuara dhe për qeverinë e Kosovës. Nuk kam folur ende me zyrtarët e BE-së, por shpresoj ta bëj. Dhe për këdo tjetër që do të dëgjojë këtu në botë dhe është publik, ky raport është publik dhe në faqen e internetit të Grupit për Ligj Publik Ndërkombëtar. (RTV21)